انگاشت مناطق شهری چندمرکزی در دو دهه اخیر در زمره سیاست های برنامه ریزی فضایی بسیاری از کشورها قرار گرفته است. در تعریفی موجز، منطقه شهری چندمرکزی1 عبارت است از دو یا چند شهر نزدیک، مستقل با ساختار ارتباطات شهری متقابل غیرسلسله مراتبی که ظرفیت و توان ناشی از همکاری بین آن ها فراتر از حاصل جمع تک تک شهرهاست و در عین بهره مندی از مزایا و صرفه های تجمع و مقیاس، اندازه بازار؛ مشکلات ازدحام و تراکم مناطق متمرکز شهری را نیز ندارند. در این مقاله خاستگاه نظری و پیشینه، سیر تکامل موضوع تبیین و با بررسی پژوهش های کاربردی کشورهای مختلف، گسترش و بسط موضوع در دهه اخیر تصویر گردید. ازآنجایی که انگاشت چندمرکزیت مبتنی بر شناسایی الگویی از توسعه منطقه ای در مناطق شهری اروپای غربی پدید آمده است، ضمن پرداختن اجمالی به نمونه های شاخص و شناخته شده ازجمله رانشتاد هلند، راین-رور آلمان، فلمیش دیاموند بلژیک؛ ویژگی های متمایز آن ها، مزیت ها و نقدهای مترتب بر رویکرد منطقه شهری چندمرکزی تبیین گردیده است. مبتنی بر مبانی نظری و مقایسه نظریات گوناگون مورد وفاق و پژوهش های کاربست موضوع در کشورهای مختلف و با بهره گیری از یافته های بررسی نمونه های شاخص؛ تعریف پیشنهادی و معیارهای اصلی انگاشت منطقه شهری چندمرکزی ارایه گردید و به منظور تطابق با زمینه و بستر و مناسبات فضایی ایران، جایگاه این انگاشت در ارتباط با نظام برنامه ریزی فضایی کشور تحلیل و برهمین اساس، پنج تفاوت مهم زمینه ای که در کاربست این انگاشت در ایران باید مدنظر قرار گیرد، نمایان شد. نظر به خلا موجود در برخورد با مصادیق انگاشت و هم سویی با رویکردهای موردپذیرش و وفاق کشور در توسعه منطقه ای، تمرکززدایی از کلان شهرها و مناطق کلان شهری، حمایت از شهرهای کوچک و میانی و افزایش رقابت پذیری بین شهرها؛ با توجه به ظرفیت قانونی مصوبه تعریف مجموعه های شهری و شاخص های تبیین آن، گنجاندن این انگاشت در این مصوبه از طریق شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیشنهاد گردید.

چندین روش به منظور برآورد تابع چگالی احتمال وجود دارد. از سوی دیگر، در نظریه مجموعه های فازی یکی از روش های ساختن تابع عضویت بر پایه ی مجموعه داده، روش مبتنی بر تابع چگالی احتمال است. با توجه به روش های متداول در برآورد تابع چگالی، این مسئله می تواند به محاسبه انواع تابع عضویت بر پایه یک مجموعه داده منجر شود. در این مقاله، برخی از این روش ها بیان و با مثال عددی تشریح می شوند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مجموعه شهری گستره ای است جغرافیایی که از همبستگی و تعامل کارکردی فعالیت و سکونت بین چند شهر و کانون جمعیتی به گونه ای که یک نظام یکپارچه فضایی را تشکیل دهند، به وجود می آید. مجموعه شهری تهران یکی از مهم ترین و بزرگ ترین مجموعه های شهری کشور است که جمعیتی بالغ بر 13422367 نفر را در خود جای داده است. هدف ما در این نوشتار، مطالعه تغییرات الگوی اسکان جمعیت در مجموعه شهری تهران و برخی عوامل موثر در آن طی 3 دهه اخیر (1385-1355) از دیدگاه نویسندگان است. در این مقاله از روش تحلیلی - توصیفی استفاده شده است. نتیجه مطالعه نشان می دهد اسکان جمعیت در مجموعه شهری تهران طی سه دهه مورد مطالعه بیشتر در سایر نقاط شهری و روستایی این مجموعه بوده است تا در خود کلانشهر تهران.

در سال های اخیر، مطالعه درباره مفاهیم تاب آوری در مقیاس های شهری و منطقه ای توجه ویژه ای را به خود جلب کرده است، هرچند سطح و تعداد این مطالعات در مقیاس شهری بیش از مطالعات انجام شده در مقیاس های بالاتر است. از این رو، خلأ این دسته از مطالعات در حوزه مطالعات منطقه ای نمایان است. به ویژه در کشور ایران، با وجود برخی مطالعات در زمینه متون نظری در مقیاس شهری، هنوز مطالعه عمیق و جامعی بر روی مفهوم تاب آوری در بعد منطقه ای صورت نپذیرفته است. هدف اصلی مقاله ارزیابی و مقایسه مقادیر شاخص های ابعاد مختلف تاب آوری منطقه ای در سطح مجموعه شهری قزوین با حد بهینه مقادیر این شاخص ها در سطح جهانی است. به منظور تعریف حد بهینه در این پژوهش، چنین فرض شد که مقدار عددی هر شاخص در مناطقی در سطح جهان را که تاکنون در آن ها بحران های متعددی اتفاق افتاده که در برابر آن تاب آور بوده اند (نظیر ژاپن و کالیفرنیا) می توان حد بهینه تاب آور بودن هر شاخص در نظر گرفت. روش تحقیق مقاله توصیفی- تحلیلی- تطبیقی است. در این راستا، پس از مروری بر متون نظری و تجربی حاکم بر تاب آوری، به ارائه مدلی مفهومی برای ارزیابی میزان تاب آوری در سطح مناطق پرداخته شد. آن گاه، با تعریف معیارها و شاخص ها در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، نهادی و کالبدی فضایی، میزان تاب آوری در مجموعه شهری قزوین با حد بهینه آن ها مقایسه شد. داده ها از طریق سالنامه های آماری و طرح مصوب مجموعه شهری قزوین و اطلاعات حاصل از سرشماری ژاپن و کالیفرنیا، که در مقالات مشابه آمده است، جمع آوری شد. در مورد معیارهای نهادی اجتماعی (سرمایه اجتماعی)، 384 پرسشنامه به صورت تصادفی ساده توزیع و درصد آن ها محاسبه شد. نتایج یافته ها حاکی از آن است که در بین ابعاد مختلف تاب آوری، مجموعه شهری قزوین به لحاظ ابعاد نهادی (با 48 درصد فاصله از حد بهینه) و سپس ابعاد کالبدی- فضایی (با 45 درصد فاصله از حد بهینه) وضعیت نامناسب تری دارد. در بین شاخص ها نیز، به غیر از دو شاخص «جمعیت زنان» و «جمعیت بالای 65 و زیر 6 سال»، از بعد اجتماعی و «مساحت مراکز اشتغال در بخش صنعت و کشاورزی» از بعد کالبدی- فضایی باقی شاخص ها از حد بهینه پایین تر است. اما در این میان، شاخص «نسبت تخت های بیمارستان به جمعیت» مربوط به بعد تاب آوری کالبدی- فضایی، «سرمایه اجتماعی» از بعد تاب آوری اجتماعی، «مساحت مراکز کسب و کار بزرگ مقیاس» از بعد تاب آوری اقتصادی و شاخص «عملکرد نهادی» از بعد تاب آوری نهادی وضعیت نامناسب تری دارند و باید در اولویت برنامه ریزی قرار گیرند.